Kerk in de mondiale samenleving
docent: drs. Rob van Essen: aantal lessen 5, in jaar 1 of 2.
In het verleden lag de nadruk bij dit vak sterk bij de Oost-Westverhouding en de opdracht van de kerken de dialoog aan te gaan met kerken onder het communisme. Ook over de bewapeningswedloop en uitspraken van kerken tegen het bezit en gebruik van kernwapens werd nagedacht.
(1) Allereerst onderzoeken we welke houding christenen – te beginnen in het Nieuwe Tesstament – hebben ingenomen ten aanzien van de hen omringende cultuur. Van ‘wereldmijding tot opgaan in de cultuur.
(2) Vanaf de 18e eeuw spelen de ‘Verlichtingsidealen’ een belangrijke rol: de spanning tussen moderniteit en orthodoxie. In Nederland resulterend in de scheiding van Kerk en Staat.
(3) Na de Eerste Wereldoorlog gaat er een golf van pacifisme (gebroken geweertje) door Europa. In Nederland organiseren predikant en gelovigen zich in ‘Kerk en Vrede’ (1924). Bekende predikanten als J.J. Buskes waarschuwen al in de dertiger jaren van de 20e eeuw tegen het opkomend fascisme en antisemitisme.
(4) Tijdens de Tweede Wereldoorlog worstelt men in de kerken met de vraag hoe zich te verhouden tot de bezettende macht. Ook moet men onder ogen zien dat de theologie heeft bijgedragen aan anti-Joods denken en handelen.
(5) Na deze oorlog is er een nieuw apostolair/missionair élan in de Nederlandse Hervormde Kerk en in de Gereformeerde Kerken (synodaal). De ‘kerkorde 1951’ van de hervormde kerk is daar een vrucht van: voortrekkers waren Johan Eijkman (Kerk en Wereld), dr. W. Banning en dr. H. Berkhof. Vanaf de jaren 60 van de 20e eeuw komt er oog voor het rentmeesterschap over de aarde en voor vredesvraagstukken. Dat geeft spanningen gelabeld in termen van ‘horizontaal’ en ‘verticaal’ of ‘links’ en ‘rechts’.
(6) Tegelijk versnelt zich in de naoorlogse jaren het proces van secularisatie/ontkerkelijking. De kerk verliest haar heersende positie. Heeft zij als ‘tegencultuur’ bestaansrecht?
(7) Tenslotte denken we na over kerk zijn in de stad (urban mission). Ds. Hans Visser, pionier van de Rotterdamse Pauluskerk bepleit dat de kerk zich ziet als een creatieve gemeenschap en oog krijgt voor de thora als richtsnoer voor de gehele samenleving. De opdracht van de kerk in de stad is drieledig: Schepping, wegwijzing en dienstverlening.
Rob van Essen is emeritus predikant van de wijkgemeente Laak-Spoorwijk. Hij werkte tot 1975 als psychiatrisch verpleegkundige, o.a. in de Jellinekkliniek en bij “Tot Heil des Volks’. Daarna was hij wijkpredikant in Amsterdam (Eltheto), Utrecht-West en Den Haag. Zijn doctoraalscriptie, ‘Heel de stad’, schreef hij aan de Vrije Universiteit bij prof. dr. Anton Wessels. Naast het predikantswerk doceerde hij ‘In de Ruimte’ (MBO theologie) ‘sekten en stromingen’ en ‘dogmatiek’. Na het overlijden van zijn echtgenote zette hij in Laak het ‘Alleencafé’ voor rouwenden op. Rob is redactielid van ‘Kerk in den Haag’ en schrijft daarin maandelijks een ‘IN – DRUK’.